Đối với Thái Lan, tồn kho khoảng 18 triệu tấn, nhưng không có gạo XK vì Chính phủ ngưng cung cấp tồn kho để kiểm kê xác định lại số lượng gạo này, trong khi ngoài thị trường còn chờ thu hoạch mới. Theo số liệu kiểm kê ban đầu, số lượng gạo hao hụt và kém chất lượng khá lớn, nên số lượng đủ tiêu chuẩn XK thông thường có thể sẽ giảm nhiều, nhưng với số lượng tồn kho này Thái Lan có thể đáp ứng bất kỳ nhu cầu nào trong ngắn hạn. Vấn đề của Thái Lan là tồn kho gạo cũ, chỉ phù hợp với thị trường châu Phi và phải bán với giá rẻ.

Đối với Ấn Độ, mặc dù mùa mưa đến chậm và gieo sạ muộn, dự báo sản lượng giảm nhưng Chính phủ vẫn đặt mục tiêu thu mua vụ chính 2014 – 2015 là 30 triệu tấn, bắt đầu từ tháng 10-2014. Mục tiêu của thu mua dự trữ là cung cấp cho hệ thống phân phối công cộng, duy trì tồn kho đệm và định mức dự phòng chiến lược, do vậy dự báo XK gạo của Ấn Độ sẽ sụt giảm.

VFA đánh giá nhu cầu NK gạo của các nước trên thế giới từ nay đến cuối năm được dự báo sẽ tăng nhiều, nhất là từ các thị trường Đông Nam Á như: Philippines, Indonesia và Malaysia. Philippines chuẩn bị đấu thầu mua thêm 500.000 tấn gạo vào cuối tháng 8-2014 sau khi đã mua 800.000 tấn trong tháng 4-2014. Indonesia đã mua của Việt Nam 50.000 tấn, dự báo sẽ NK tập trung trong quý IV-2014. Malaysia cũng có nhu cầu NK gạo bổ sung sau khi các hợp đồng ký với Thái Lan không được giao hàng.

Về tình hình thị trường trong nước, hiện đang thu hoạch vụ Hè Thu nhưng nguồn cung cấp vẫn còn hạn chế, không đáp ứng được nhu cầu XK do mức tồn kho thấp và nhu cầu còn nhiều, các DN phải cạnh tranh mua vào để thực hiện các hợp đồng đã ký, khiến cho giá lúa gạo trong nước tăng liên tục, dẫn đến XK không hiệu quả. Đây là tình hình không bình thường so với các năm do mua bán, trao đổi gạo qua biên giới với Trung Quốc trong 6 tháng đầu năm 2014 tăng mạnh làm ảnh hưởng đến cân đối nguồn hàng.

Căn cứ tình hình thị trường, sản lượng gạo hàng hóa và khả năng giao hàng, VFA dự kiến kế hoạch XK gạo như sau: tháng 8 xuất 650.000 tấn và tháng 9 cũng 650.000 tấn; dự kiến quý IV xuất 1,4 triệu tấn. Tính chung cả năm 2014 XK khoảng 6,3 triệu tấn gạo, chưa tính số lượng gạo mua bán, trao đổi qua biên giới Trung Quốc do chưa thống kê được. Nhưng mục tiêu của VFA vẫn là XK hết lượng lúa, gạo hàng hóa trong dân.

Về định hướng điều hành XK gạo của VFA trong thời gian tới là sẽ tăng cường phối hợp giữa Hiệp hội, các DN đầu mối và các bộ, ngành liên quan trong việc thực hiện các quy định giao dịch, ký kết và thực hiện các hợp đồng tập trung. Tranh thủ cơ hội thị trường để đẩy mạnh XK tiêu thụ lúa gạo hàng hóa cho nông dân, giữ thị trường và bảo đảm hiệu quả XK.

Rà soát lại nguồn cung XK trên cơ sở cân đối của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, kết hợp với tình hình thực tế của thị trường, xây dựng phương án thực hiện kế hoạch XK gạo cuối năm. Các DN phải dự trữ đủ số lượng tồn kho theo quy định trước khi ký kết và bảo đảm giao hàng theo hợp đồng đã ký. Triển khai thực hiện phương án đăng ký dự thầu của các thương nhân XK gạo, thông qua đầu mối để bảo đảm thực hiện hợp đồng tập trung.

Văn phòng Hiệp hội rà soát lại số lượng gạo tồn kho và đề nghị DN báo cáo chi tiết từng loại gạo tồn kho, lượng gạo tồn kho đã có hợp đồng và chưa có hợp đồng để có cơ sở cân đối phù hợp.

Trong khi nhu cầu từ các thị trường truyền thống Đông Nam Á tăng từ nay đến cuối năm, XK gạo sang thị trường Trung Quốc đang sụt giảm, nhất là mua bán, trao đổi qua biên giới do Hải quan Trung Quốc kiểm soát chặt chẽ và bắt hàng nhập lậu. Các DN cần theo dõi chặt chẽ tình hình để hạn chế rủi ro khi XK sang thị trường này. Do đó, cần củng cố các thị trường truyền thống, trọng điểm và mở rộng thị trường mới cho XK gạo Việt Nam trong thời gian tới.

Các DN XK gạo thực hiện quy định mới của Mexico về kiểm dịch thực vật theo Thông báo của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn là “hàng hóa đóng bao, gói, hộp và thùng carton phải được đặt trên pallets trong container”.

Duy Quang

(HẢI QUAN)